We leven in een maatschappij waarin we niets te klagen hebben - uitzonderingen daargelaten. Er heerst geen oorlog, geen hongersnood, geen massale sterfte door epidemieën. We leven in een ontwikkeld land, waar overal een oplossing voor lijkt te zijn. En toch... Toch zijn er wachtlijsten bij de psychiaters. Wordt de één na de ander coach en zijn er al dan niet nog meer mensen op zoek naar een coach. Wat maakt dat we in een land waarin het leven maakbaar lijkt zo zoekend zijn naar het geluk? En is dat geluk überhaupt realistisch? Dat is waar de lezing over ging van psychiater Dirk de Wachter, waar ik bij aanwezig was.
De confrontatie aangaan
Is het nog wel geoorloofd om ongelukkig te zijn?, is de vraag die in mij opkomt. Termen zoals 'succes is een keuze' en 'word de beste versie van jezelf', vliegen je om de oren. We worden gestimuleerd om verantwoordelijkheid voor ons leven te nemen. Wil je iets bereiken? Dan moet je er iets voor doen. En er bovenal in geloven! Visualiseer er maar op los. Enerzijds zit daar een kern van waarheid is. Ik wil zeker niet pretenderen dat we als slachtoffers op de bank moeten blijven zitten en het leven over ons heen moeten laten komen. Wat ik me wel afvraag, is of we altijd zoveel invloed hebben op wat er om ons heen gebeurt. Soms worden we nu eenmaal geconfronteerd met lastigheden, met onzekerheid en verdriet. De kern zit dan in hoe je daarmee omgaat. Weet je niet hoe snel je bij de dokter moet zijn voor een pil zodat je je beter voelt, of mag het er ook gewoon even zijn?
Omgaan met de lastigheden
'De zin van het leven verschijnt vaak in het twijfelen, het niet-weten, het verwachten', schrijft Dirk de Wachter in zijn boek. Stel je eens voor dat je een leven leidt waarin alles altijd goed gaat. Geen zuchtje wind aan de blauwe hemel, alles gaat vanzelf en het leven loopt op rolletjes. Zou je dan nog gestimuleerd worden om te groeien? Waarin vind je dan je levenslessen? Of leef je dan lekker stabiel als een rustig kabbelend beekje. Juist de lastigheden in het leven zorgen dat je groeit en jezelf fundamentele vragen stelt over wat je belangrijk vindt in het leven. Je leert jezelf beter kennen en komt daardoor dichter bij je kern. En niet alleen bij je eigen kern, het delen van de lastigheden met elkaar zorgt ook voor verbinding. Het komen tot de kern in gesprekken samen met de ander. Het probleem ontstaat in het ontbreken van verbinding, denkt Dirk de Wachter. In deze materiële wereld die zoveel kansen en mogelijkheden biedt, zijn er zoveel mensen die te maken hebben met eenzaamheid en alleen-zijn. De manier om een beetje ongelukkig te kunnen zijn, is door samen te zijn. Als ongelukkigheid niet gedeeld kan worden, keert het naar binnen in je lijf en uit het zich in ziekte.
Verdriet mag bewoord worden
Het wegduwen van de lastigheden in het leven, het ervaren van je ongelukkig voelen; zorgt dat er juist niet voor dat dit gevoel toeneemt. Terwijl het toelaten van deze gevoelens een uitnodiging is tot verbinding. Dat is waar Dirk de Wachter voor pleit. 'De mens is een lijf dat spreekt. Verdriet mag bewoord worden'. Het delen van de lastigheden in het leven zijn vaak de bron voor verdiepende gesprekken. Het is als een opening die de ander uitnodigt om een kijkje in het binnenste van je ziel te nemen. Je leert elkaar kennen door het delen van verdriet en de strubbelingen in het leven. Het vraagt om werkelijk aandacht te hebben voor elkaar, luisteren naar wat de ander te vertellen heeft en er voor elkaar zijn. Verdriet een plekje geven in het leven vraagt om het benoemen ervan. Er woorden aan geven zodat je het werkelijk kunt vastpakken. Telkens weer pak je het verdriet vast en je verzorgt het met je woorden. In het verdriet ervaar je het wezenlijke van het leven, dat waar het in werkelijkheid over gaat op deze aardbol. Het heeft tijd nodig, om het verdriet steeds weer vast te pakken en te omarmen.
Zonder de druk van tijd verschijnt in het verdriet de essentie.
Een wereld vanuit ik
Maar hebben we nog wel tijd in deze maakbare wereld? Of willen we vooral snel af zijn van al die lastigheden die ons tegenhouden op ons levenspad. Een levenspad dat we vooral zelf willen besturen, in volle vaart naar het perfecte plaatje. Naar de hemel op aarde. Want een doel zonder plan blijft een droom, toch? We worden overspoeld met individualisme in deze ik-ige wereld. We leven in een maatschappij waarin we onszelf op nummer 1 moeten zetten. Je eigen pad volgen, dromen waarmaken en vooral héél autonoom zijn. Autonomie is ook belangrijk, dat hoor je mij niet zeggen. Al kan ik me ook vinden in dit tegengeluid, waarin we worden gestimuleerd om de verbinding met elkaar te zoeken. Juist verbinding maken en er voor elkaar zijn, vind je daar niet een glimp van de essentie van geluk? Je eigen behoeften ook even parkeren om er te zijn voor de ander. Blijven als het moeilijk is, in plaats van wegrennen voor de lastigheden. De lastigheden in het leven zien als een uitnodiging om te verbinden en te groeien. Ik geloof dat autonomie ook werkelijk waarde krijgt in de verbinding met de ander.
De essentie van het bestaan vind je in het wachten zonder resultaat.
Stilte
Het hoeft ook niet direct anders. Je hoeft niet direct een antwoord te hebben als het even moeilijk gaat. In de stilte van het contact kan juist de essentie van de verbinding te vinden zijn. Net als dat de stilte in het dagelijks leven je uitnodigt om bij je eigen kern te komen. We worden blootgesteld aan duizenden prikkels per dag. We staan altijd maar 'aan'. Is het niet door social media die ons bombardeert met alle geweldige, gelukkige levens van anderen, dan wel door de stroom van appjes die dagelijks binnenkomen. Is er dan nog wel ruimte voor stilte? Ik nodig je uit om dagelijks ruimte te creëren voor stilte. Al zijn het maar even korte momenten dat je in stilte geniet van een kop koffie, of even uit het raam staart. Of in het samenzijn even in stilte bij elkaar kunnen zijn en daarin de verbinding ervaren. Loslaten dat iets een bepaalde richting op moet gaan, of dat er een oplossing moet komen. Laat het leven maar gebeuren en vind daarin de essentie voor jou. Het leven is eindig en juist dat maakt dat we er betekenis aan willen geven. Is de zin van het bestaan dan juist zinvol zijn, in plaats van gelukkig? Zinvol voor elkaar, wat ontstaat in de zorg voor en verbinding met de ander. Een mooie bijkomstigheid is dat we daar dan ook weer gelukkig van worden.